Država se u pravnoj nauci najizraženije doživljava kao državna organizacija, jer putem nje država vrši vlast, ali se i najjače izražava. Skoro uvek pri pomisli na državu, imamo pred sobom sliku državnog mehanizma, državnog aparata, organizaciju sa mnogobrojnim i raznovrsnim organima. Država se manifestuje u akciji svojih organa i tu se ogleda, razlikuje od drugih organizacija, predstavlja svu celinu i specifičnost koja ostaje upečatljiva slika svakom pojedincu U akciji svojih organa i celokupne organizacije država se najbolje izražava i kao posebna društvena pojava, izražava svoja obeležja monopola fizičke sile. Zbog toga su uvek bila, a i danas su prisutna velika proučavanja državne organizacije i njenih raznih manifestacija iz različitih aspekata, od strane raznih nauka i naučnika. U mnogobrojnim akcijama državni aparat, ne samo da pokazuje sebe, svoju organizaciju i funkcionisanje, već i suštinu i značaj države kao društvene pojave sa svim njenim obeležjima.
U društvu postoje mnogobrojne i raznovrsne organizacije, što je posledica raznih društvenih procesa, koji zahtevaju određene organizacije radi obavljanja poslova. Ako su procesi jednostavni i njihovo vršenje lako, bez sukoba, onda nije potrebna neka složena, naročita organizacija. Međutim, ukoliko su društveni procesi složeniji, u njihovom vršenju
imamo sukobe, pa ukoliko su ti sukobi teški, nepomirljivi, utoliko je potrebno da postoji složena organizacija, sa naročitim organima koji će obezbediti vršenje poslova i primenjivati sankcije protiv onih koji otežavaju i onemogućavaju obavljanje tih procesa. Iz ovoga se zaključuje da je osnovna karakteristika svake organizacije u društvu postojanje izvesnih organa, aparata radi obavljanja određenog društvenog posla, procesa. Složenost i veličina organizacije zavisna je od društvenog procesa, njegove složenosti, važnosti i odnosa u njemu. Tako će, s obzirom na ova obeležja društvenih procesa, postojati različite organizacije, njihovi organi, sredstva i načini njihovog funkcionisanja.
U svakoj organizaciji postoje određeni organi i odnosi između njih. Organizacija nije ništa drugo do sistem organa i njihovih odnosa. Ti organi mogu biti različiti, kao i njihovi odnosi. Ali, ono što je osnovno za svaku organizaciju, to je da između organa postoji izvestan red, da postoje viši i niži organi, da jedni stoje iznad drugih, postoji hijerarhija, nadređenost i podređenost organa, jedni naređuju, a drugi izvršavaju naređenja. Bez ovakvog osnovnog odnosa ne može se zamisliti organizacija. Naravno da odnosi između organa mogu dalje biti različiti, da se na razne načine manifestuju, ali je osnovno da se u svim tim odnosima provlači određeni red i organizacija organa.
Kao što je već rečeno, u društvu postoje mnogobrojne i raznovrsne organizacije. Po izvesnim elementima, obeležjima, mogu se vršiti klasifikacije i razlikovati organizacije. U tome se stvaraju bezbrojne grupacije i sa raznih gledišta razmatraju organizacije; otkrivaju se i iz- dvajaju određene sličnosti i zajedničke osobine organizacija, kao i bitne i manje razlike.
Državna organizacija raspolaže monopolom fizičke sile, neograničenom silom radi ostvarenja svog državnog i pravnog poretka. U tome je osnovna razlika između državne organizacije, s jedne, i svih dru- gih društvenih organizacija, s druge strane. I druge organizacije imaju razne organe i raspolažu određenom prinudom za ostvarenje društvenog cilja radi koga postoje, ali državna organizacija ima najsloženiju, najuređeniju organizaciju, koja raspolaže najjačom silom, monopolom fizičke prinude. Tako se, u osnovi, odlikuje i razlikuje državna od svih drugih društvenih organizacija. Ostali kvaliteti i razlike nastaju kao posledica ovog osnovnog.
Dakle, iako samo jedan oseban vid društvene organizacije, državna organizacija poseduje izvesna karakteristična svojstva koja je izdvajaju od ostalih. Za razliku od drugih društvenih organizacija, državna organizacija poseduje stabilnost, stalnost, kontinuiranost,
legalno i legitimno posedovanje fizičke sile, dominacije, moći itd. U naporima objašnjenja državne organizacije, organska teorija je isticala potrebu njene analogne relacije sa prirodnim, biološkim organizmom. Kao što je i, na primer, ljudski, organizam sačinjen od određenih delova koji zajedno okupljeni čine skladnu celinu, slično je i sa državom i njenom organizacijom. Pri tome, naravno, ostaje zamerka na prirodne materijalne veze koje se uspostavljaju unutar prirodnog organizma; za razliku od toga, državna organizacija podrazumeva idejne, misaone, umne veze između svojih delova.
Državna organizacija pripada rodu organizovanih društvenih grupa, jer je odlikuje nekoliko osnovnih načela i elemenata na kojima se zasniva njeno funkcionisanje. Prethodno, postavimo pitanje da li je i na osnovu koje argumentacije dopušteno nju smatrati pravnom ličnošću? Nema sumnje da se u pravu ličnošću smatra sve ono što je sposobno da ima svoju volju, a to je, naravno, čovek. Fizička lica, dakle, nesumnjivo imaju svoju volju, koja je pojedinačna, i osnov za ličnu, delatnu aktivnost. Ako je država skup fizičkih lica, da li je onda reč o prostom ili složenom odnosu? Treba imati u vidu da u slučaju prostog odnosa, isti prestaje nestankom fizičkih lica između kojih je odnos i uspostavljen. Može biti samo posledice, ali samog odnosa ne, što je sa stanovišta države neprihvatljivo, jer je ona trajna zajednica koja uvek nadživljuje fizička lica, jer je zajednica "mrtvih, živih i još nerođenih". Dakle, odnos između fizičkih lica nije jednostavan, već komplikovan i složen. Uspostavlja se fikcija da i sama država ima ličnost koja poseduje kolek- tivnu, državnu volju, koja je rezultanta kvalitativnog usaglašavanja mnoštva raznovrsnih pojedinačnih, ličnih volja fizičkih lica. Ta državna volja se stvara posredstvom državnih organa. Ona je pravni izraz zajedničke svesti koja se prikuplja u jedan sabirni centar. Zakon upravo i predstavlja pravni izraz jedinstva državne volje. U odnosu na sve druge državne organe, zakonodavni organ predstavlja državnu volju, jer je u njemu skoncentrisana kolektivna volja neposredno izabranog narodnog predstavništva, a ono je rezultat saglasnosti volje fizičkih lica.
Zato i kažemo da je državna organizacija sačinjena od određenih fizičkih lica, i pored mogućnosti da na prvom mestu istaknemo državni organ, koji je takođe sastavljen od fizičkih lica.
dr Miroljub Simić
dr Srđan Đorđević
mr Dejan Matić
Comments